energiebewustontwerpen.be / kennis / bouwstrategieën / renovatie / renoseec: renovaties met sociale, ecologische en economische meerwaarde via collectieve aanpak

Renoveren

RenoseeC: Renovaties met sociale, ecologische en economische meerwaarde via Collectieve aanpak

Arch. Eva Heuts, RenoseeC, KULeuven • 28 september 2018

RenoseeC is een collectief renovatieproject op wijkniveau dat, in overleg met lokale overheden, zowel de woonkwaliteit als de energieprestatie van particuliere woningen verbetert. Het project wil een sociale, ecologische en economische impact realiseren, en meer specifiek een vermindering van de CO2-uitstoot en vermindering van bouwafval, een verbetering op vlak van gezondheid, wooncomfort, sociale contacten/ cohesie, sociale rechtvaardigheid…

Doelpubliek is een mix van noodkopers, eigenaars/bewoners en eigenaars/verhuurders in het bezit van een woning die niet voldoet aan de hedendaagse woonnormen wat betreft wooncomfort en energieprestatie. Gezien de maatschappelijke focus van RenoseeC gaat bijzondere aandacht naar de doorgedreven procesbegeleiding en ontzorging van deelnemers en de sensibilisering en activering op schaal van de wijk.

Methodiek

Collectieve aanpak

In het VLAIO-proefproject (2014-2018) in Sint-Amandsberg in Gent heeft RenoseeC 20 woningen collectief gerenoveerd. Collectief betekent: in één wijk, met gestandaardiseerde oplossingen en een selectie van architecten en aannemers voor een groep woningen.

• Concentratie in één buurt

  Omdat RenoseeC het collectieve aspect en de sociale cohesie wil bevorderen, werd het doelgebied beperkt tot een buurt. Voor architect en aannemer bleek het interessant om verschillende werven in één buurt te combineren. Dit bespaart tijd doordat werfbezoeken gecombineerd kunnen worden.

Samenwerking aanbodzijde

• Een sterk partnerschap met lokale verankering

  Het sterk partnerschap tussen overheid, middenveld, onderzoekswereld en commerciële bouwpartners was van belang voor het welslagen van het proefproject. Dankzij de samenwerking met de stad kon het vertrouwen met de bewoners worden gewonnen.

• Sociaal én technische begeleiding

  Zowel sociale als technische partners aan de aanbodzijde hadden een cruciale rol in het project. Ze zijn heel complementair.

   

  Sociale partners die al actief zijn in de buurt hebben een belangrijke rol bij de werving van deelnemers. In Sint-Amandsberg waren dat Samenlevingsopbouw en Domus Mundi. Niet alleen hebben zij een duidelijk beeld van de verschillende behoeften van de verschillende doelgroepen, zij zijn ook ervaren in het benaderen ervan.

   

  Anderzijds zijn er ook de technische partners: de architect, de onderzoeker, de fabrikanten en de aannemers. De architect moet niet alleen lokaal gevestigd zijn en ervaring hebben met energie-efficiënte renovaties, in het proeftuinproject is gebleken dat hij best ook voldoende sociaal ingesteld is, proactief communiceert en de bouwheer bijstaat wanneer nodig. 

• Fabrikanten zorgen voor de versterking van de geloofwaardigheid

  Samenwerken met fabrikanten van bouwproducten heeft een aantal voordelen: architecten, aannemers en klanten worden door hen ondersteund. Een breed scala aan fabrikanten moet de nodige kwaliteit garanderen.

Versterking vraagzijde

• Ontzorging & begeleiding

  Het proeftuinproject heeft geleerd dat ontzorging één van de belangrijkste redenen is voor eigenaars om deel te nemen.

• Via mandaatovereenkomst

  In functie van een maximale ontzorging en administratieve vereenvoudiging heeft elke bouwheer een mandaatovereenkomst afgesloten met de architect. Gezien er in de opschaling met verschillende architecten zal samengewerkt worden, zal het centraal aanspreekpunt bij RenoseeC zitten. Deze kan als gemandateerde van de bouwheer aannemingsovereenkomsten onderhandelen en afsluiten en betalingen van de aannemers verrichten in plaats van de bouwheer zelf. Binnen RenoseeC wordt deze rol opgenomen door een team met hoofdzakelijk bouwtechnische achtergrond (architect of ingenieur). De meeste deelnemers ervaren het werken met een maandaatovereenkomst als een meerwaarde. Het maakt deel uit van de ontzorging en biedt de garantie dat de aannemer zich houdt aan de afspraken.

• Infovergaderingen en informele ontmoetingsmomenten

  In het proefproject in Gent werden op regelmatige tijdstippen infovergaderingen georganiseerd voor (kandidaat) deelnemers. Daarbij kwam niet alleen de algemene RenoseeC-werking aan bod maar ook de specifieke verbouwingen in het bijzonder. De aanwezigen konden vragen stellen aan de architect.

Bereik kwetsbare groepen

RenoseeC heeft een aantal kwetsbare eigenaars⁽¹⁾ kunnen bereiken. Noodkopers die beschikken over een eigen ongeschikte woning missen de noodzakelijke financiële middelen om te renoveren, waardoor ze niet konden worden geholpen in het proefproject. Bij de opschaling, wil RenoseeC werken laten voorfinancieren via het principe van subsidieretentie geïnspireerd op het Community Land Trust (CLT)-concept “Dampoort KnapT OP!”⁽²⁾. Om ook in te zetten op bijkomende betaalbare huurwoningen is er een samenwerking met ’Het Pandschap’⁽³⁾ dat zich richt tot eigenaars van leegstaande, ongeschikte of onderbenutte panden.

Maatschappelijke impactmeting

In het proefproject is er werk gemaakt van een uitgebreide maatschappelijke impactmeting met de bedoeling de sociale, ecologische en economische impact te meten, meer specifiek: de vermindering van de CO2-uitstoot en vermindering van bouwafval, de verbetering op vlak van gezondheid, wooncomfort, sociale contacten/ cohesie, sociale rechtvaardigheid…

Van bij de start van het project werd op een systematische manier data verzameld over de uitvoering en de resultaten van het project.

Nieuw aanbod voor steden en gemeenten

Op basis van het proefproject en alle lessons learned werd een draaiboek opgemaakt met de beschrijving van zowel de methodiek als de te nemen stappen.

RenoseeC wordt nu opgeschaald naar andere wijken en andere steden met als doel het renovatietempo in Vlaanderen te helpen verhogen van 1% naar 3% per jaar⁽⁴⁾ zodat alle woningen tegen 2050 gerenoveerd zijn. Daarbij zal er per stad/regio een pool van architecten en een pool van aannemers samengesteld worden. Om opgenomen te kunnen worden in de pool, moeten de architecten / aannemers voldoen aan een aantal voorwaarden en moeten ze akkoord gaan met de RenoseeC-werkwijze.

Omdat RenoseeC het collectieve wil bevorderen en de sociale cohesie wil versterken, wordt het doelgebied beperkt tot een buurt, een cluster van een aantal bouwblokken. Werven worden per 5 à 10 geclusterd en in functie van de aard der werken en de materiaalkeuze (mineraal, kunststof of biobased) toegewezen aan een bouwteam (architect-aannemer). Zo kunnen aannemers en architecten efficiënter werken, en  kunnen er schaalvoordelen ontstaan. Het bouwteam tracht zoveel mogelijk standaardoplossingen uit de cataloog toe te passen zodat de kostprijs kan worden gedrukt. Hierdoor is het aanbod van producten beperkter dan bij een individuele verbouwing.

In functie van een maximale ontzorging en administratieve vereenvoudiging tekent elke bouwheer een mandaatovereenkomst met een RenoseeC “Single Point Of Contact” (SPOC). Deze kan in naam van de bouwheer aannemingsovereenkomsten afsluiten en betalingen verrichten in plaats van de bouwheer zelf.

(1) Indien de persoon hoog scoort op een combinatie van beschikbaar inkomen, budget en slechte kwaliteit van de woning (stabiliteit en vochtschade) dan beschouwen we hem of haar als behorend tot een kwetsbare doelgroep.

(2) http://cltgent.be/sites/default/files/Brochure_Dampoort_knapT_OP.pdf

(3) http://www.pandschap.be

(4) Strategienota Renovatie niet-residentiële gebouwen, Studie in opdracht van het Vlaams Energie Agentschap, VEA

terug naar overzicht